Arthropoda (geleedpotigen)
Eén van de meest tot de verbeelding sprekende (uitgestorven) diergroepen van de Arthropoda zijn de trilobieten, een typische diergroep uit het Paleozoïcum. Eerste optreden in het Onder-Cambrium (ca. 570 miljoen jaar geleden) o.a. in de Burgess Shale (British Columbia) in Canada. Van deze diersoort worden veel resten gevonden, omdat ze in de loop van hun leven vele malen vervelden. Hun pantser kon nl. niet meegroeien maar moest, naar mate het dier groter werd, steeds opnieuw worden vervangen. Bij de vele vormen en soorten trilobieten waren er bij die in één oog meer dan 1500 zeshoekige of tot 400 ronde lensjes hadden. Een enkele had zelfs meer dan 15.000 facetten (Remopleurides).

Van de trilobieten kennen we niet alleen de volwassen vormen, maar ook de diverse groeistadia. In het eerste stadium (protaspis), na het uitkomen van het ei, vormde zich het pantser, dat nog volkomen star was. In het tweede stadium (meraspis) ontstond er een gewricht tussen kop en staartschild en in het derde stadium (holaspis) was het volledige aantal segmenten bereikt en kon het dier ook telkens zijn uitwendig skelet afwerpen en verder groeien. Het uiteindelijke, volwassen stadium gaf soms spectaculaire verschijningsvormen.

Trilobieten variëren in grootte van 5mm (Agnostus) tot 75cm (Uralichas, Isotelus). Enige andere grote soorten zijn Paradoxides (45cm), Asaphus (40cm) en Phacops (tot 20cm). Ook waren er soorten die blind waren b.v. Agnostus en Trinucleus. Deze zochten hun voedsel voornamelijk op de zeebodem.

De wetenschap kent op dit moment zo'n 1500 geslachten en ruim 15000 soorten trilobieten, waarvan de orde der Ptychopariida (Onder-Cambrium / Perm) de grootste rijkdom aan vormen bereikten. De trilobieten leefden over een periode van meer dan 300 miljoen jaar, van het Onder-Cambrium tot aan het eind van het Perm in welk tijdvak ze zijn uitgestorven.

Een goede indruk van de vele soorten geeft o.a. het Back to the Past Museum.

Een site met zeer veel informatie over trilobieten: A Guide to the Orders of Trilobites
Stam     Arthropoda (geleedpotigen)

Onderstam     Trilobitomorpha (trilobietachtigen) (Cambrium-Perm)

         Klasse     Trilobitoidea (Cambrium-Devoon)

         Klasse     Trilobita (trilobieten) (Cambrium-Perm)

                    Orde     Agnostida

                            Geslacht+Soort     Peronopsis interstrictus (Cambrium)
                            Geslacht+Soort     Phalagnostus nudus (Cambrium)

                    Orde     Redlichiida (Cambrium)

                            Geslacht+Soort     Paradoxides gracilis (Cambrium)
                            Geslacht+Soort     Hydrocephalus carens (Cambrium)
                            Geslacht+Soort     Hydrocephalus lyelli (Cambrium)
                            Geslacht+Soort     Elipsocephalus hoffi (Cambrium)

                    Orde     Ptychopariida (Cambrium-recent)

                            Geslacht+Soort     Ptychoparia striata (Cambrium)
                            Geslacht+Soort     Conocoryphe sulzeri (Cambrium)
                            Geslacht+Soort     Sao hirsuta (Cambrium)
                            Geslacht+Soort     Agraulos ceticephalus (Cambrium)
                            Geslacht+Soort     Asaphus expansus (Ordovicium)
                            Geslacht+Soort     Pricyclopyge prisca (Ordovicium)
                            Geslacht+Soort     Radioscutellum intermixtum (Devoon)
                            Geslacht+Soort     Prionopeltis striata (Siluur)
                            Geslacht+Soort     Aulacopleura konincki (Siluur)
                            Geslacht+Soort     Deunaspis senftenbergi (Ordovicium)

                    Orde     Phacopida (Ordovicium-Devoon)

                            Geslacht+Soort     Phacops rana (Devoon)
                            Geslacht+Soort     Reedops cephalotes (Devoon)
                            Geslacht+Soort     Dalmanitina socialis (Ordovicium)
                            Geslacht+Soort     Odontochile hausmanni (Devoon)
                            Geslacht+Soort     Colpocoryphe declinata (Ordovicium)
                            Geslacht+Soort     Placoparia barrandei (Ordovicium)

                    Orde     Lichida (Ordovicium-Devoon)

                            Geslacht+Soort     Acanthopyge haueri (Devoon)

                    Orde     Odontopleurida (Cambrium-Devoon)

                            Geslacht+Soort     Selenopeltis buchi (Ordovicium)
                            Geslacht+Soort     Miraspis mira (Siluur)
                            Geslacht+Soort     Leonaspis roemeri (Siluur)

                    Orde     Corynexochida

                    Orde     Asaphida

                    Orde     Proetida

Onderstam     Chelicerata (cheliceraten) (Cambrium-recent)

         Klasse     Merostomata (degenkrabben / zeeschorpioenen) (Cambrium-recent)

         Onderklasse     Eurypterida (zeeschorpioenen) (Ordovicium-Perm)

                            Geslacht+Soort     Eurypterus remipes (Siluur)
                            Geslacht+Soort     Pterygotus bohemicus (Siluur)

         Onderklasse     Xiphosura (degenkrabben) (Cambrium-recent)

                            Geslacht+Soort     Mesolimulus walchi (Jura)

         Klasse     Arachnida (spinachtigen) (Siluur-recent)

                            Geslacht+Soort     Microlabis stenbergi (Carboon)
                            Geslacht+Soort     Eophrynus presticii (Carboon)

Onderstam     Crustacea (schaaldieren) (Cambrium-recent)

         Klasse     Branchiopoda (kieuwpootkreeftjes) (Cambrium-recent)

                    Orde     Notostraca (Trias-recent)

                    Orde     Conchostraca (Devoon-recent)

                    Orde     Lepidocaris (Devoon)

         Klasse     Euthycarcinoidea (Trias)

         Klasse     Copepoda (Mioceen-recent)

         Klasse     Ostracoda (mosselkreeften)

                            Geslacht+Soort     Eoleperditia sp. (Siluur)
                            Geslacht+Soort     Leperditia sp. (Siluur)

         Klasse     Cirripedia (Carboon-recent)

                            Geslacht+Soort     Balanus convacus (Mioceen)
                            Geslacht+Soort     Creusia phryxa (Plioceen)

         Klasse     Malacostraca (kreeftachtigen) (Cambrium-recent)

         Onderklasse     Phyllocarida (Cambrium-recent)

                            Geslacht+Soort     Ceratiocaris sp. (Siluur)

         Onderklasse     Eumalacostraca (Devoon-recent)

                    Orde     Isopoda (Trias-recent)

                    Orde     Decapoda (krabben, garnalen) (Perm-recent)

                            Geslacht+Soort     Aeger tipularius (Jura)
                            Geslacht+Soort     Antrimpos killiani (Jura)
                            Geslacht+Soort     Glyphea regleyana (Jura)
                            Geslacht+Soort     Eryon actiformis (Jura)
                            Geslacht+Soort     Enoploclytia leachi (Krijt)
                            Geslacht+Soort     Eryma modestiformis (Jura)
                            Geslacht+Soort     Eryon bilobatus (Jura)
                            Geslacht+Soort     Prosopon sp. (Jura)
                            Geslacht+Soort     Portunus granulatus (Mioceen)
                            Geslacht+Soort     Harpactocarcinus punctulatus (Eoceen)


Onderstam     Onychophora (?Precambrium, Cambrium-recent)

Onderstam     Tracheata (buisademhalers) (Siluur?-recent)

         Klasse     Myriapoda (duizend-, miljoenpoten) (Siluur-recent)

                            Geslacht+Soort     Euphoberia hystrix (Carboon)

         Superklasse     Hexapoda (zespotigen) (Devoon-recent)

         Klasse     Insecta (insecten)

         Onderklasse     Pterygota (gevleugelde insecten)

                    Orde     Exopterygota (onvolledige gedaantewisseling)

                            Geslacht+Soort     Petalia longiolata (Jura)
                            Geslacht+Soort     Bojophlebia prokopi (Carboon)
                            Geslacht+Soort     Etoblattina sp. (Carboon)


                    Orde     Endopterygota (volledige gedaantewisseling)

         Onderklasse     Entognatha (ongevleugelde insecten)

                    Orde     Collembola (springstaarten)

                    Orde     Diplura (dubbelstaarten)

                    Orde     Protura (oerinsecten)



Link naar een boek: Fossil Insects of the World (1892)


Artikel over Insecten: Insecten